به نقل از «ایران آنلاین»

دولت سیزدهم مناسبات منطقه‌ای را متحول کرد

تاریخ انتشار: ۱۴ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۵۳۳۹۷۰

روزنامه ایران: پیرو اجرای سیاست همسایگی در دولت سیزدهم، دور جدیدی از رایزنی‌های سیاسی مقامات کشورمان با مقام‌های کشورهای منطقه آغاز شده است. سفر اخیر علی باقری، معاون سیاسی وزارت امور خارجه به قطر، هند و روسیه در همین چهارچوب ارزیابی می‌شود. پیامدهای امیدبخش این تحول در مدت زمان تنها یک سال از عمر دولت سیزدهم در قرار گرفتن ریل سیاست خارجی در مسیر تحقق منافع سیاسی و اقتصادی کشور پدیدار شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

مصطفی مصلح‌زاده، استاد دانشگاه و سفیر اسبق کشورمان در اردن در گفت‌و‌گو با «ایران» به بررسی ابعاد سیاست جدید منطقه‌ای پرداخته است.
***

مقام‌های دیپلماسی کشور در راستای به اجرا درآوردن اهداف تعیین‌شده در سیاست منطقه‌ای دولت سیزدهم، رایزنی‌های سیاسی و اقتصادی خود را با قریب به اتفاق کشورهای دور و نزدیک در دستور کار قرار داده‌اند. تحولات حاکم بر منطقه را برای به‌کارگیری ایران از ظرفیت‌های مغفول جهت تحقق اهداف سیاسی و اقتصادی‌‌اش چگونه می‌بینید؟
برای تحلیل تحولات جاری در غرب آسیا طرح چند مقدمه ضروری است تا پس از آن دریابیم  دیپلماسی منطقه‌ای ایران در بطن چه تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی در حال وقوع است؛ نکته نخست به تغییراتی بازمی‌گردد که در صحنه بین‌الملل رخ می‌دهد. اینک در روابط بین‌الملل یک موازنه قدرت رخ داده و جهان در حال طی کردن یک دوره‌ گذار است؛ دوره‌ گذار از یک دوره تک‌قطبی به سیستمی که هنوز چشم‌انداز روشنی برای آن پیش‌بینی نمی‌شود. نکته دوم، شرایط اقتصادی حاکم بر عرصه بین‌الملل است که تقریباً یک دوره بی‌سابقه محسوب می‌شود. اگر نقطه آغاز این بحران رکود اقتصادی سال 2008 باشد، در ادامه به بحران کرونا و سپس بحران جاری انرژی می‌رسد که در نتیجه وقوع جنگ اوکراین شکل گرفت؛ چنانکه شرایط اقتصادی جامعه بین‌الملل را حتی در بین 8 کشور صنعتی به اوج بحران رسانده است. این بحران انرژی خود به یک بحران اقتصادی تبدیل می‌شود که یک رکود تورمی را رقم می‌زند. نکته سوم که به دو مقدمه اول و دوم مربوط است، افول ابرقدرتی به نام امریکا است. دیگر هیچ نظریه‌پردازی حتی خوشبین‌ترین آنها از جمله «فوکویاما» نه‌ تنها به آینده هژمون امریکا خوشبین نیست بلکه چشم‌انداز تیره‌ای را پیرامون افول قدرت جهانی این دولت پیش‌بینی می‌کند. چنین دیدگاهی در نظرات «ریچارد هاس» و همچنین مقامات دولتی امریکا از جمله رئیس ستاد مشترک ارتش آن نیز منعکس شده که دومی به صراحت معترف شده است امریکا دیگر بر منطقه غرب آسیا به‌عنوان مهم‌ترین منطقه نفتی جهان سلطه ندارد و در همین زمینه به قدرت ایران هم اشاره می‌کند. برای نمونه امریکا در دوره دونالد ترامپ که یکی از رؤسای قدرتمند امریکا به شمار می‌رفت، به هیچ یک از اهداف خود نرسید. او در پرونده ایران، کره‌شمالی و پروژه ابراهیم با شکست روبه‌رو شد تا این واقعیت معلوم شود امریکا دیگر توان این را که یک ابرقدرت در جهان باشد، ندارد. از این مقدمات به بحث منطقه می‌رسم. اگر منطقه را در سطحی بزرگ‌تر در نظر بگیریم که خاورمیانه و آسیا را شامل می‌شود، سه جنگ در حال وقوع است؛ جنگ اوکراین، یمن و سوریه که هنوز به پایان نرسیده است. خاورمیانه به‌عنوان حیات استراتژیک کشورهای جهان و تلاقی منافع آنها به‌ شمار می‌آید. در این میان امریکا و اروپا در دو جنگ اوکراین و یمن نقش مستقیم دارند. امریکا در جنگ سوریه هم نقش مستقیم داشته و حتی استقرار نظامی در این کشور دارد. بنابراین ایران در منطقه‌ای نقش‌آفرینی می‌کند که بحرانی‌ترین منطقه جهان به‌ شمار می‌آید و اتفاقاً به دو جنگ سوریه و یمن نیز مرتبط است.

زیر سایه این بحران‌های نظامی، نقش ایران در معادلات منطقه‌ای بازیگران غربی چگونه ارزیابی می‌شود؟
درباره اهمیت نقش منطقه‌ای ایران حتی اگر نخواهیم به سند امنیت استراتژیک امریکا رجوع کنیم که در آن، یکی از سه قدرت مقابل امریکا بویژه در غرب آسیا را ایران ذکر می‌کند، واقعیت غیرقابل انکار ماهیت قدرت کشورمان مورد توجه قرار می‌گیرد؛ واقعیتی که همه دولت‌های منطقه به‌ خوبی متوجه آن هستند؛ چنانکه دریافته‌اند حداقل طی 12 سال اخیر تحولات منطقه زیر سایه نقش‌آفرینی ایران به شکلی پیش رفته که نتوانسته است منافع بلوک مقاومت را زیر سؤال ببرد. کشورها این واقعیت را از آنجایی دریافتند که ایران مانع از سقوط سوریه به‌عنوان یکی از اعضای جبهه مقاومت شد؛ همچنان‌ که مانع تضعیف لبنان و حزب‌الله به‌عنوان یکی از اعضای این جبهه شد. این امر درباره غزه هم صدق می‌کند. درباره سوریه، روسیه نیز کمک‌رسان بود اما در مجموع تنها قدرتی که مانع شد پروژه ناتو پیش برود، ایران بود.  هم‌اکنون این را همه فهمیده‌اند که چنین قدرتی در منطقه وجود دارد و هیچ استراتژیستی تردید ندارد که ایران یکی از مهم‌ترین نقش‌ها را در تعیین سیاست در منطقه غرب آسیا دارد.

چرا سطح مناسبات ایران در عرصه اقتصادی و حوزه‌های دیگر که خود از مؤلفه‌های تعیین‌کننده قدرت در منطقه به شمار می‌آیند، هم سطح این نقش منحصر به فرد در زمینه تعیین استراتژی‌های سیاسی نیست؟
بله؛ متأسفانه ایران در حالی که به همه نشان داد چه نقش مهمی در فرایند تحولات استراتژیک منطقه دارد ولی در بخش‌های دیگر هنوز نتوانسته است، قدرت خود را نمایان کند. دولت قبلی با رها کردن دیپلماسی اقتصادی همه تمرکز خود را بر دیپلماسی برجامی گذاشته بود و همه منطقه و کل آسیا را رها کرده بود و سراغ اروپایی‌ها و امریکایی‌ها رفته بود. به این ترتیب انواع وجوه دیپلماسی کشور در منطقه ازجمله در زمینه دیپلماسی مذاکرات، دیپلماسی اقتصادی، دیپلماسی فرهنگی و عمومی و حتی دیپلماسی قضایی و حقوقی در واقعیت مغفول مانده بود. یعنی دولت پیشین نتوانست پا به پای تحولات میدانی و استراتژیک پیش برود؛ قطر مصداق بارزی از این سیاست انفعالی دولت پیشین در منطقه به‌شمار می‌آید. زمانی که قطر نیاز شدید اقتصادی پیدا کرد که بتواند از محاصره کشورهایی مانند عربستان و امارات و بحرین خارج شود، ایران نتوانست از دیپلماسی اقتصادی استفاده کند و خود را به عنوان منجی اقتصاد قطر مطرح کند در حالی که ترکیه این کار را کرد. این یک نمونه بود اما در مجموع سهم ایران در اقتصاد کشورهای منطقه غرب آسیا بسیار کمتر از سایر کشورهای فعال است که این نشان می‌دهد فاصله دیپلماسی اقتصادی ایران با دیپلماسی استراتژیک آن بسیار عمیق است.

با در نظر گرفتن آنچه اشاره کردید، سیاست منطقه‌ای دولت سیزدهم تا چه اندازه امکان احیای وجوه مختلف دیپلماسی در عرصه‌های مورد نیاز را فراهم کرده است؟
تمرکز دولت جدید بر توسعه همه‌جانبه رابطه با دولت‌های منطقه تحولات متعددی را ایجاد کرده است اما تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی وجود دارد. اگر منطقه غرب ایران را شامل عراق، سوریه، لبنان و یمن در نظر بگیریم و بخش شمال را شامل آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ترکمنستان، بخش شرق را شامل پاکستان، افغانستان، هند بجز چین و روسیه و همچنین قسمت جنوب ایران را کشورهای حوزه خلیج فارس در نظر بگیریم، باید گفت دولت سیزدهم در ارتباط با همه این کشورها تحول ایجاد کرده است. این تحول فقط شامل تقویت نقش ایران در سازمان‌های منطقه‌ای همچون «شانگهای» نیست بلکه اتفاقاً دولت توانسته این تحول را بویژه در روابط دوجانبه صورت دهد. برخلاف مقامات قبلی  که بویژه در رابطه با مناسبات منطقه‌ای به سختی کنشگر بودند، رئیس دولت سیزدهم رکورد سفر به کشورهای منطقه را شکست. اما این در حالی است که علاوه بر آقای رئیسی باید سایر مقام‌ها و وزرا نیز مرتب به سفرهای منطقه‌ای بروند و با شناسایی مشکلات، زمینه را برای توسعه روابط فراهم کنند.

با وجود امکان‌های گسترده‌ای که برای همگرایی ایران و کشورهای منطقه در عرصه‌های متعدد وجود دارد، چالش‌های غیر قابل انکاری هم در بطن این روابط وجود دارد که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. عبور از این چالش‌ها تحت چه شرایطی ممکن می‌شود؟
بخشی از چالش‌های موجود، برون‌منطقه‌ای است که در نتیجه مداخله کشورهای غربی در امور داخلی کشورها و تلاش برای تعمیق بحران‌های قابل تسری صورت می‌گیرد. چنین چالش‌هایی خود یکی از موانع تقویت روابط میان کشورهاست؛ به‌عنوان مثال اگر عراق شرایط ثابتی داشت ایران براحتی می‌توانست از مسیر عراق، سوریه و لبنان تبادلات مهمی در کشور‌های منطقه انجام دهد. 
الان مرز عراق و سوریه که شهید سردار سلیمانی توانست آن را از لحاظ نظامی باز کند، از منظر اقتصادی باز نشده است. اگر بتوان این مرز مهم را باز کرد، تهران، بغداد و دمشق به هم وصل می‌شوند. اما الان مجبوریم که از راه خلیج فارس به دریای عمان و سپس سرخ و بعد هم مدیترانه برویم تا کالا به سوریه ببریم؛ هم هزینه بر است و هم وقت زیادی صرف خواهد کرد. اما چالش‌هایی هم وجود دارد که بخشی از آن به نوع نگاه کشور مربوط می‌شود. 
ایران هنوز نتوانسته راه‌آهن آستارا- رشت را راه‌اندازی کند؛ یعنی دولت قبل در طول 8 سال نتوانست این مسیر را که هزینه چندانی نیاز نداشت، احداث کند. در این صورت کل مسیر چابهار به راه‌آهن شمال منطقه وصل می‌شد و از آنجا به اروپا می‌رفت.

این پروژه در دولت آقای رئیسی در حال پیگیری است؟
بله دارد پیگیری می‌شود. پروژه راه‌آهن خرمشهر به بصره هم همین وضعیت را دارد. دولت قبلی در طول هشت سال نتوانست این چند کیلومتر خط راه‌آهن را احداث کند. 
اگر این چند کیلومتر احداث می‌شد، عراق به کل شبکه راه آهن وصل می‌شد. اینها چالش‌هایی است که اجازه نداده است ایران تبدیل به هاب منطقه‌ای شود. مجموع این چالش‌ها به دولت جدید ارث رسیده است که باید هم زمان به همه اینها بپردازد. رایزنی‌های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی که از بالا‌ترین سطح تا سایر سطوح در دولت سیزدهم به جریان افتاده، نشان داده که این دولت به اهمیت تحول بنیادین در مناسبات منطقه‌ای خود در همه ابعاد وقوف یافته و همه ظرفیت‌های خویش را برای این امر به کار گرفته است.

انتهای پیام/ 

منبع: ایران آنلاین

کلیدواژه: دیپلماسی اقتصادی سیاسی و اقتصادی کشورهای منطقه دولت سیزدهم بین الملل منطقه غرب غرب آسیا منطقه ای چالش ها راه آهن

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۵۳۳۹۷۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

افق پیش رو در مناسبات با عربستان روشن است

  توجه ایران به توسعه پایدار اقتصادی
وی با اشاره به برگزاری ششمین نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی جمهوری اسلامی ایران «اکسپو ۲۰۲۴» باحضور بازرگانان از کشورهای مختلف در تهران گفت: این نشان می‌دهد که ایران در کنار عزم سیاسی برای گسترش ارتباطات به توسعه پایدار اقتصادی و تقویت مناسبات سازنده با کشورهای مختلف در این حوزه توجه جدی دارد.
   
دانشجو با خشونت ساکت نمی‌شود
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در بخشی دیگر از صحبت‌های خود درپاسخ به سوالی در مورد اعتراضات اخیر دانشجویی در آمریکا گفت: این اعتراضات نشان دهنده بیداری جامعه جهانی و افکار عمومی دنیا نسبت به مسأله فلسطین است. وی افزود: با اقدامات پلیسی وسیاست‌های خشن نمی‌توان صدای این معترضان را خاموش کرد.کنعانی ادامه داد: وزارت خارجه ایران برخورد خشن و پلیسی با فضای دانشگاه‌ها ومطالبات دانشجویی درآمریکارابه‌هیچ‌وجه نمی‌پذیردومعتقد است که با سیاست‌های خشن و پلیسی،نمی‌توان صدای‌دانشجویان ومطالبات برحق افکارعمومی جهان درمحکومیت جنایت‌های رژیم‌صهیونیستی را خاموش کرد.
   
گسترش همکاری‌های اقتصادری ایران و عربستان
کنعانی در بخشی دیگر از صحبت‌های خود با بیان این‌که ایران و عربستان در کنار گسترش همکاری‌های سیاسی به گسترش همکاری‌های اقتصادی بین دو کشور نیز توجه دارند، گفت: در حال حاضر دو هیات دولتی جمهوری اسلامی ایران در دو سطح و به دو منظور در ریاض به‌سر می‌برند. هیاتی به ریاست آقای خاندوزی، وزیر اقتصاد برای مشارکت در اجلاس بانک توسعه اسلامی به ریاض سفر کرده‌اند و در این هیات آقای فرزین، رئیس بانک مرکزی نیز حضور دارند.
   
گفت‌وگوها برای رفع تحریم‌ها ادامه دارد
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در بخش دیگری از صحبت‌های خود در ارتباط با موضوع گفت‌وگوها برای رفع تحریم‌ها و این‌که آیا در جریان سفر اخیر آقای احمدیان، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی به روسیه در این ارتباط رایزنی و گفت‌وگو شده است، بیان کرد: همان‌طور که هفته پیش مطرح کردم، گفت‌وگوها، تماس‌ها و تبادل پیام‌های دیپلماتیک در ارتباط با این موضوع به روش‌های مقتضی ادامه دارد. وی ادامه داد: نشست‌های بین‌المللی معمولا فرصتی است که ایران در چارچوب نشست‌های دوجانبه دیدگاه‌های خود را با طرف‌های مقابل و مرتبط در این حوزه بیان می‌کند و دیدگاه‌ها و پیشنهاداتی را که در این زمینه مطرح است، دریافت می‌کند.
   
مطالبات ما در توافق‌نامه امنیتی از دولت عراق واضح است
سخنگوی وزارت خارجه در ادامه گفت‌وگوی خود با خبرنگاران در پاسخ به سوالی در ارتباط با روند اجرای توافق‌نامه امنیتی ایران و عراق باتوجه به دیدار اخیر احمدیان، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی کشور با قاسم الاعرجی، دبیر شورای امنیت ملی عراق افزود: همان‌طور که پیش از این گفته‌ایم این توافق براساس یک مبنای مشترک جهت تامین امنیت درخصوص مرزهای دو کشور و همچنین تامین دیدگاه‌های ایران در مورد مصادر صدور ناامنی از این کشور و مرزها به جغرافیای داخل کشور است. مطالبات ما در این زمینه از دولت عراق کاملا واضح است.
   
روابط ایران و روسیه در مسیر پیشرفت است
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین در مورد گسترش روابط ایران و روسیه با توجه به سفر اخیر دبیر شورای عالی امنیت ملی به روسیه و همچنین سفر چند روز پیش علی باقری، معاون وزیر خارجه به مسکو و حمایت روسیه از عملیات وعده صادق که از سوی ایران علیه رژیم صهیونیستی صورت گرفت، گفت: روابط ایران و روسیه در مسیر درست خود در حال پیشرفت است. همکاری‌های دو جانبه بین دو کشور در حوزه‌های مختلف در جریان است و ما شاهد جهشی کاملا چشمگیر در حجم مناسبات و همکاری‌های دو کشور هستیم. ایران و روسیه دارای عزم و اراده مشترک برای افزایش همکاری‌ها و برداشتن گام‌های جدید در این ارتباط هستند.

در بحث مبارزه با تروریسم در کنار کشورهای دوست خود هستیم
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در ادامه گفت‌وگوی خود با خبرنگاران همچنین در پاسخ به سوالی در ارتباط با اقدام تروریستی اخیر در روسیه گفت: هرگونه اقدام به عملیات تروریستی علیه شهروندان، اماکن دولتی و ... در هر کشوری که صورت بگیرد از نظر ایران مردود و محکوم است.وی افزود: در بحث مبارزه با تروریست در کنار کشورهای دوست از جمله روسیه هستیم و موضوع تروریسم یک تهدید مشترک برای دولت و ملت‌های جهان است. کنعانی ادامه داد: متاسفانه برخی از کشورها در راستای منافع نامشروع سیاسی خود از تروریسم در طول سالیان گذشته به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف خود استفاده کردند.وی با تاکید بر این‌که تروریست یک تهدید مخوف و نگران‌کننده است و متاسفانه برخی از کشورها مایل هستند که از آن به عنوان یک ابزار استفاده کنند، گفت: در بحث مبارزه با تروریسم در کنار کشورهای دوست خود هستیم و اقدامات تروریستی را محکوم می‌کنیم.سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین در این نشست توضیحاتی در ارتباط با سفر اخیر دبیر شورای‌عالی امنیت ملی ایران به روسیه برای شرکت در نشست امنیتی سنت‌پترزبورگ ارائه داد و گفت: آقای احمدیان در این اجلاس پنج پیشنهاد مشخص ایران را در حوزه امنیت بین‌الملل ارائه کردند.